Lassavirus

Op 20 november 2019 werd er in het journaal aandacht besteed aan een tropenarts, die was opgenomen in het LUMC, nadat hij het zeer besmettelijke Lasso-virus had opgelopen. Hij was met een speciaal vliegtuig overgebracht van Sierra Leonie naar Nederland. Drie dagen later is hij overleden.
Wat is het virus en wat kunnen de gevolgen zijn.

Lassavirus
In 1969 is in Nigeria, nabij het plaatsje Lassa, een nieuw virus ontdekt, dat ook naar die plaatsnaam is vernoemd. Artsen kampten al met de ziekte sinds de jaren 50, maar in 1969 werd er meer over bekend. Het is een RNA (Ribonucleïnezuur)-virus van het geslacht Arenavirussen en de familie Arenaviridae.
Het virus veroorzaakt de Lassakoorts, een virale infectie. Het wordt op mensen overgedragen via contact met uitwerpselen van knaagdieren, voornamelijk ratten (Mastomys). De ziekte komt het gehele jaar voor, voornamelijk in West-Afrika, maar er worden meer gevallen geregistreerd tijdens het droge seizoen.

Tekenen en symptomen van Lassakoorts
Symptomen verschijnen tussen de 2 en 21 dagen na contact met het Lassavirus. De symptomen van de ziekte beginnen meestal met koorts, algemene lichaamszwakte en malaise. Na een paar dagen kunnen hoofdpijn, keelpijn, spierpijn, pijn op de borst, misselijkheid, braken, diarree, hoesten en buikpijn volgen. In ernstige gevallen kan zwelling in het gezicht, vocht in de longholte, bloedingen uit de mond, neus, vagina of maagdarmkanaal en lage bloeddruk optreden. Er bevindt zich eiwit in de urine. Shock, epileptische aanvallen, tremor, desoriëntatie en coma kunnen in de latere stadia zich voordoen. Doofheid komt voor bij 25% van de patiënten die de ziekte overleven. In de helft van deze gevallen keert het gehoor na 1 tot 3 maanden gedeeltelijk terug. Voorbijgaand haarverlies en loopstoornissen kunnen optreden tijdens het herstel. In fatale gevallen vindt de dood meestal plaats binnen 14 dagen. Ongeveer twee procent van de besmette personen overlijdt aan de ziekte.
Laat in de zwangerschap is de ziekte vooral gevaarlijk, met moedersterfte en/of foetaal verlies in meer dan 80% van de gevallen tijdens het derde trimester.

Diagnose
Omdat de symptomen van Lassakoorts zo gevarieerd en niet-specifiek zijn, is klinische diagnose vaak moeilijk, vooral in het begin van de ziekte. Lassakoorts is moeilijk te onderscheiden van andere virale hemorragische koorts, zoals het ebolavirus en andere ziekten die koorts veroorzaken, waaronder malaria, shigellose (bacillaire dysenterie), tyfus en gele koorts. Een definitieve diagnose vereist testen, die alleen beschikbaar zijn in referentielaboratoria. Laboratoriummonsters kunnen gevaarlijk zijn en moeten met uiterste zorg worden behandeld. Lassavirusinfecties kunnen alleen definitief in het laboratorium worden gediagnosticeerd met behulp van de volgende tests:

• assay voor reverse transcriptase-polymerasekettingreactie (RT-PCR);
• antilichaam enzym-gekoppelde immunosorbent assay (ELISA);
• antigeendetectietests;
• virusisolatie door celkweek.

Overdracht
Mensen worden meestal besmet met het Lassavirus door blootstelling aan urine of uitwerpselen van geïnfecteerde Mastomys-ratten. Het virus kan ook tussen mensen worden verspreid door direct contact met het bloed, urine, ontlasting of andere lichaamsafscheidingen van een persoon, die besmet is met Lassakoorts. Er is geen epidemiologisch bewijs voor verspreiding via de lucht tussen mensen. Overdracht van persoon tot persoon vindt plaats in zowel gemeenschaps- als gezondheidszorgomgevingen, waar het virus kan worden verspreid door besmette medische apparatuur, zoals hergebruikte naalden. Er zijn meldingen van seksuele overdracht van het Lassavirus. Lassakoorts komt voor in alle leeftijdsgroepen en beide geslachten. Personen met het grootste risico zijn mensen die op het platteland wonen, waar Mastomys het meeste voorkomen, vooral in gemeenschappen met slechte sanitaire voorzieningen of drukke levensomstandigheden. Gezondheidswerkers lopen het risico als ze voor patiënten met Lassakoorts zorgen bij afwezigheid van goede barrière verpleging en preventie en bestrijding van infecties.

Verspreidingsgebied
De gastheer van het Lassavirus is een knaagdier van het geslacht Mastomys, beter bekend als de “multimammate rat”. Mastomys-ratten die zijn geïnfecteerd met het Lassavirus worden niet ziek, maar ze kunnen het virus in hun urine en feces uitscheiden. Omdat het klinische verloop van de ziekte zo variabel is, is detectie van de ziekte bij getroffen patiënten moeilijk. Wanneer de aanwezigheid van de ziekte in een gemeenschap wordt bevestigd, kan een snelle isolatie van de getroffen patiënten, goede infectiepreventie en -bestrijdingsmethoden en rigoureuze contactopsporing uitbraken stoppen.

• Lassakoorts is bekend als endemisch in Benin, Ghana, Guinee, Liberia, Mali, Sierra Leone en Nigeria, maar komt waarschijnlijk ook in andere West-Afrikaanse landen voor;
• Het totale sterftecijfer voor gevallen is 1%. Het waargenomen sterftecijfer bij patiënten met ziekenhuispatiënten met ernstige gevallen van Lassakoorts is 15%

Mensen die het meeste risico lopen:

• Mensen van alle leeftijdsgroepen, die in contact komen met besmette knaagdieren;
• Mensen die in vuile omgevingen leven;
• Gezinsleden die anderen verzorgen, die besmet zijn met het Lassavirus
• Gezondheidswerkers, waaronder:
  • Artsen, verpleegkundigen of andere gezondheidswerkers, die directe patiëntenzorg bieden, zonder universele voorzorgsmaatregelen
  • Ziekenhuispersoneel dat besmette oppervlakken, materialen en benodigdheden schoonmaakt en desinfecteert
  • Laboratoriumpersoneel dat bloedmonsters afhandelt van vermoedelijke gevallen van Lassakoorts
  • Medisch of ondersteunend personeel dat dode lichamen van patiënten met Lassakoorts gereedmaakt of behandelt zonder passende voorzorgsmaatregelen

Preventie en controle
Preventie van Lassakoorts is afhankelijk van het bevorderen van goede ‘gemeenschapshygiëne’ om knaagdieren te ontmoedigen om naar woningen te gaan. Effectieve maatregelen zijn onder meer:

• Ieder contact met ratten (dood of levend) moet worden vermeden;
• Houd het huis en de omgeving altijd schoon. Vuil trekt ratten aan;
• Blokkeer alle gaten rondom het huis;
• Verwijder alle struiken rondom het huis om nestvorming voor ratten te voorkomen;
• Doe afval in afgedekte vuilnisbakken en voer het op passende wijze af, ver van huis;
• Het houden van katten;
• Zet vallen voor ratten rond het huis om ratten te elimineren;
• Bewaar voedsel en water in rattenbestendige en afgedekte containers om besmetting door urine, ontlasting, speeksel of bloed van ratten te voorkomen;
• Was fruit en groenten met schoon water voor het te eten;
• Verspreid voedsel niet langs bermen en open plekken om besmetting door ratten te voorkomen;
• Gebruik handschoenen en beschermde jassen bij het verzorgen van dierbaren, waarvan vermoed wordt of bevestigd is dat zij Lassakoorts hebben;
• Patiënten die sterven aan Lassakoorts moeten veilig begraven worden. Dit is belangrijk om verdere overdracht in de gemeenschap te voorkomen.

Omdat Mastomys zo overvloedig aanwezig zijn in endemische gebieden, is het niet mogelijk om ze volledig uit de omgeving te verwijderen. Gezinsleden moeten altijd voorzichtig zijn om contact met bloed en lichaamsvloeistoffen te vermijden als ze voor zieke personen zorgen.
Gezondheidswerkers die zorgen voor patiënten met vermoedelijke of bevestigde Lassakoorts, moeten extra maatregelen ter bestrijding van infecties toepassen om contact met de bloed- en lichaamsvloeistoffen van de patiënt en besmette oppervlakken of materialen zoals kleding en beddengoed te voorkomen. Wanneer in nauw contact (binnen 1 meter) van patiënten met Lassakoorts, moeten gezondheidswerkers gezichtsbescherming dragen (een gezichtsbescherming of een medisch masker en een veiligheidsbril), een schone, niet-steriele jurk met lange mouwen en handschoenen (steriele handschoenen voor sommige procedures). Laboratoriumwerknemers lopen ook risico.
Monsters genomen van mensen en dieren voor onderzoek naar Lassavirusinfectie moeten worden behandeld door getraind personeel en worden verwerkt in voldoende uitgeruste laboratoria onder maximale biologische inperkingsomstandigheden.
In zeldzame gevallen exporteren reizigers uit gebieden waar Lassakoorts endemisch is de ziekte naar andere landen. Hoewel malaria, tyfus en veel andere tropische infecties veel vaker voorkomen, moet de diagnose van Lassakoorts worden overwogen bij febriele patiënten die terugkeren uit West-Afrika, vooral als ze blootstellingen hebben gehad in landelijke gebieden of ziekenhuizen in landen waar Lassakoorts bekend is en endemisch zijn.

Behandeling en profylaxe
Het antivirale middel ribavirine lijkt een effectieve behandeling voor Lassakoorts als het vroeg in de loop van de klinische ziekte wordt gegeven. Er is geen bewijs voor de rol van ribavirine als profylactische behandeling na blootstelling voor Lassakoorts. Er is momenteel geen vaccin dat beschermt tegen Lassakoorts.

Tot slot
Ongeveer 80% van de mensen die besmet raken met het Lassavirus hebben geen symptomen. Eén op de vijf infecties resulteert in een ernstige ziekte, waarbij het virus verschillende organen aantast, zoals de lever, milt en nieren. Lassakoorts is een zoönotische ziekte, wat betekent dat mensen besmet raken door contact met besmette dieren.
Als u één van deze symptomen ervaart, meldt u zich onmiddellijk bij het dichtstbijzijnde gezondheidcentrum of ziekenhuis! Als diverse testen, zoals malaria, negatief uitvallen, dan moet Lassakoorts worden overwogen.